Tôm ngày xưa dùng làm tôm khô thường là tôm sắt, đánh bắt từ biển. Loại tôm này thịt thơm ngon nhưng vỏ rất cứng, không chế biến món gì được ngoài việc nấu lên với muối rồi phơi thật khô, bóc sạch vỏ và sàng sảy lấy thịt để nấu canh. Cách chế biến tôm khô công nghiệp ngày nay cũng không khác là mấy. Chỉ khác ở công đoạn phơi được rút ngắn thời gian bằng cách sấy khô trong lò.
Các tỉnh ven biển nước ta hầu hết đều xem tôm khô là đặc sản quê, nhưng tuỳ vùng biển mà chất lượng có khác. Tuy nhiên, sau này, do mùi đặc trưng của tôm biển nên tôm khô sông lại được ưa chuộng hơn vì mùi thơm ngon, không bị sạn nhiều và thường làm từ tôm bạc đất. Riêng tôm khô Bến Tre rất được ưa chuộng trên thị trường bởi vị ngọt đậm đà mà thanh tao. Tôm nơi đây là con tôm bạc đất được đánh bắt bằng lú, đáy, xà ngôm… ở cánh đồng Thạnh Phú. Tôm khô Bến Tre khác với tôm khô nhiều nơi khác ở chỗ không thêm phẩm màu nhưng con tôm vẫn có màu đỏ rực và thơm, ngọt.
Con tôm khô được sử dụng phổ biến trong bữa cơm gia đình người Việt. Nó được dùng như một nguyên liệu để nấu nước dùng cho tô canh có vị ngọt đặc biệt rất hợp với các loại quả bầu, quả bí, rau ngót, rau mùng tơi... Chẳng thế mà hầu như trong nhà ai cũng có tôm khô để dành ăn dần. Nhiều người ưa chuộng nấu canh với tôm hơn nấu với thịt, bởi món canh thường có vị ngọt nhẹ nhàng, lại không ngấy mỡ, thanh mát dễ ăn, phù hợp với thời tiết nóng nực hoặc lúc mệt mỏi sau một ngày làm việc.
Có những món ngon phải dùng tôm khô mới đúng kiểu, tôm tươi không thể nào thay thế được. Như tôm khô đối với món xôi mặn. Tôm được ngâm nở mềm rồi xào với hành, tóp mỡ, thêm hành lá cắt nhỏ cho xanh xanh đỏ đỏ làm nhân cho đĩa xôi. Đĩa xôi trắng trắng ngà, dẻo thơm cùng nhân tôm xào đó là sự kết duyên giữa vị ngọt của hạt nếp đồng xanh hòa cùng vị ngọt của con tôm khô biển. Thịt tôm dai, càng ăn càng thấy thơm ngọt.
Tôm khô cũng có thể làm thành món ruốc tôm độc đáo. Làm ruốc từ tôm tươi thì khi giã ra rang lên, món ruốc không giữ được sớ thịt dài mà lại vụn. Ruốc làm từ tôm khô loại ngon, con to sẽ cho sợi dài, màu hồng rất đẹp và hương vị hấp dẫn vô cùng. Thế nên ruốc tôm mới đắt nhất trong các loại ruốc, bởi vị ngon hơn hẳn ruốc làm từ thịt heo, thịt gà hay cá.
Chẳng kém gì các loại thịt tươi, tôm khô còn trực tiếp làm nên hương vị của các món xào, món gỏi, món hầm hay các món cơm rang. Bạn có thể làm đậu bắp xào tôm khô,cơm chiên tôm khô, bún tôm khô hay gỏi cần tây trộn tôm khô…. Những con tôm chắc nịch được chần qua nước sôi, trộn củ kiệu cũng thành món ăn ngon và lạ miệng.
Để có món ăn ngon, bạn hãy tham khảo bí quyết chọn tôm khô sau:
- Tôm phải có màu đỏ tự nhiên, sạch chân.
- Hình dáng con tôm tròn và săn chắc, khô ráo, không dính tay.
- Khi bóp nhẹ, tôm không mềm, cũng không bị gãy vụn.
- Tôm phơi không được nắng khi gặp thời tiết ẩm dễ bị nhớt, có mùi khai, đôi khi biến màu và không còn ngọt nữa.
- Chỉ nên lưu trữ tôm khô trong vòng một năm. Con tôm càng mới, vị càng ngon và ngọt. Để lâu, tôm sẽ dần mất mùi đặc trưng.
Tôm khô sẽ luôn là một món quà, một loại “gia vị” thơm ngon, đặc sắc không thể thiếu trong căn bếp của bạn.